Zanim policzymy ślad węglowy… Od czego zacząć?

Mierzenie emisji CO₂ poprzez ślad węglowy jest podstawą tego, by móc go kontrolować i ograniczać. Zadanie to wydaje się karkołomne i trudne do ugryzienia.  Jednak jest to możliwe! A nawet…konieczne! Poprawnie wykonana kalkulacja pozwala zidentyfikować główne źródła emisji CO₂ na terenie firmy, ustalić hierarchię działań zmierzających do ich redukcji oraz śledzić zmiany emisji (wzrosty/spadki), wywołane czynnikami zależnymi lub niezależnymi. Aby przygotować się do tego zadania, zbierzmy podstawową wiedzę w tym temacie.

ŚLAD WĘGLOWY

Poprzez pomiar emisji będziemy oznaczać ślad węglowy danej działalności. Czym jest ślad węglowy? To całkowita suma emisji gazów cieplarnianych, wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez podmiot (przedsiębiorstwo, produkt, usługa, wydarzenie, miasto, gmina lub państwo czy osoba prywatna).

W ramach Protokołu z Kioto uwzględniono i zdefiniowano sześć gazów cieplarnianych. Są to: dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), podtlenek azotu (N₂O), fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) i sześciofluorek siarki (SF₆) [1].

Emisję mierzy się w jednostkach masy, ale w celu sprowadzenia różnych gazów cieplarnianych do jednej jednostki, używa się kilogramu ekwiwalentu CO₂ (kg CO₂e). Jest on uniwersalną jednostką miary, wskazującą potencjał globalnego ocieplenia (GWP) każdego z gazów cieplarnianych, wyrażony w kategoriach GWP jednej jednostki dwutlenku węgla.

I tak, dwutlenek węgla (CO₂) ma GWP równy 1, a metan (CH₄) ma GWP równy 28 (w perspektywie stu lat) – na każdą wyemitowaną tonę CH₄ przypada równowartość 28 ton CO₂. Dla podtlenku azotu ten mnożnik wynosi 265, dla heksafluorku siarki wynosi 23 500, a dla trójfluorku azotu 16 100 [2].

CO MIERZYMY?

Znacznie prostsze do rozpoczęcia pomiaru są Zakres 1 i 2 emisji CO₂ (por. Scope 1, 2, 3). Kolejnym krokiem będzie jednak także śladu węglowego w Zakresie 3.

METODOLOGIE OBLICZEŃ

Aby móc zachować spójne ramy pomiarów, obliczenia śladu węglowego już kilkanaście lat temu zostały ustandaryzowane. Najpopularniejszymi standardami dotyczącymi obliczeń, ale także zarządzania emisjami GHG są:

• norma ISO 14064-1 Gazy cieplarniane – Część 1: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania oraz raportowania emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie organizacji;
• standard The GHG Protocol A Corporate Accounting and Reporting Standard, jego aktualizacja dotycząca Zakresu 2 – GHG Protocol Scope 2 Guidance – An Amendment to the GHG Protocol Corporate Standard oraz dodatek dotyczący zakresu 3 Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard Supplement to the GHG Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard.

WSKAŹNIKI EMISJI

Wskaźniki emisji CO₂ określają, ile ton CO₂ przypada na jednostkę zużycia poszczególnych nośników energii – np. węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, biogazu, drewna opałowego etc. Ich wartości zależą m. in. od rodzaju nośnika, jego odmiany, wartości opałowej, okresu wytworzenia nośnika.

Źródłem informacji o wskaźnikach są np. materiały KOBIZE (por. grafika 1).

Na wyliczone wartości śladu węglowego, wpływ będzie miała także metoda, którą wybierzemy dla wskaźników emisji. Dadzą one uproszczony lub pełniejszy obraz wytwarzanych emisji (por. grafika 2).

Metoda „standardowa” oparta na zasadach IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change – Międzyrządowy Zespół ds. Zmiany Klimatu)
obejmuje całość emisji CO₂ wynikłej z końcowego zużycia energii; zarówno emisje bezpośrednie – ze spalania paliw w budynkach, instalacjach i transporcie, jak i emisje pośrednie – towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych w działalności. Bazuje na procentowej zawartości węgla (C) w poszczególnych paliwach, który w wyniku utlenienia powoduje powstanie CO₂; pomija emisje CH₄ i N₂O więcej, emisje CO₂ powstające w wyniku spalania biomasy/biopaliw wytwarzanych w zrównoważony sposób oraz emisje związane z wykorzystaniem certyfikowanej zielonej energii elektrycznej są traktowane jako zerowe. Jest ona prosta do stosowania i zalecana w większości przypadków.

Metoda LCA oparta na ocenie cyklu życia (Life Cycle Assessment)
uwzględnia całościowe emisje z nośników energii, w całym ich cyklu życia. Pod uwagę bierze nie tylko emisje związane ze spalaniem paliw, ale też emisje powstałe na wszystkich pozostałych etapach łańcucha dostaw, np. wyemitowane w procesie rafinacji paliw, produkcji ogniw fotowoltaicznych albo transportu biomasy. Uwzględnia także emisje innych niż CO₂ gazów cieplarnianych. Metoda LCA jest standaryzowaną metodą (seria ISO 14040), wykorzystywaną przez wiele firm i rządów. Daje pełniejszy obraz realnie powstałego śladu węglowego, ale jest wymagająca do stosowania, wymaga wnikliwych analiz.

Przyjęte metody i wskaźniki należy konsekwentnie stosować także przy dokonywaniu pomiarów kontrolnych w przyszłości.