PODSTAWA OBLICZEŃ
Niemal wszystkie metodologie liczenia emisji gazów cieplarnianych bazują na protokole GHG. EN 16258 była pierwszą inicjatywą mającą na celu opracowanie praktycznej i naukowo poprawnej metody przypisywania emisji w logistyce i transporcie.
Green House Gas Protocol
jest stosowany przez wiele organizacji; składają się na niego standardy liczenia i raportowania emisji, wytyczne sektorowe oraz narzędzia obliczeniowe. Protokół został opracowany w ramach partnerstwa pomiędzy Światowym Instytutem Zasobów (WRI) a Radą Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (WBCSD).
Protokół GHG dzieli emisje na trzy zakresy, które są obsługiwane przez wszystkie modele (framework) i metodologie.
Zakres 1: Bezpośrednia emisja gazów cieplarnianych przez organizację. Obejmuje wszystkie emisje, które są bezpośrednim wynikiem spalania paliwa lub uwalniania gazów cieplarnianych z własnej działalności.
Zakres 2: Pośrednie emisje GHG z energii elektrycznej. Obejmuje wszystkie emisje pochodzące z energii zakupionej w formie energii elektrycznej.
Zakres 3: Inne pośrednie emisje gazów cieplarnianych. Obejmuje wszystkie inne emisje wynikające z działalności przedsiębiorstwa.
EN 16258
to europejska norma obliczania i raportowania emisji gazów cieplarnianych z transportu. Obejmuje ogólne zasady, definicje, metody obliczeniowe i zalecenia dotyczące danych. Zawiera także wskazania dotyczące alokacji i szacowania zużycia paliwa oraz szczegółowe wskaźniki emisji tank-to-wheels i well-to-wheels dla najczęściej stosowanych paliw lub mieszanek paliw. Wytyczne podają kilka możliwości wykorzystania danych pierwotnych lub oszacowania zużycia paliwa, ale pozostawiają pole do interpretacji użytkownikowi. Stąd w ramach tej normy, nieco zbyt ogólnej i przestarzałej, możliwe są czasem różne interpretacje.
W normie EN 16258 określono metody i wymagania niezbędne do przeprowadzenia kalkulacji i raportowania zużycia energii oraz emisji gazów cieplarnianych w transporcie ładunków, jak i osób. Treść i struktura normy pozwala na jej szerokie stosowanie we wszystkich gałęziach transportu. Jest ona przeznaczona do wykorzystania przez grupy użytkowników o zróżnicowanym zakresie i skali działalności transportowej. Twórcom normy przyświecał cel zachęcenia do jej powszechnego stosowania, poprzez walor łatwości posługiwania się jej zapisami przez potencjalnych użytkowników[1].
Sposób obliczania emisji jest uniwersalny, niezależnie od stopnia skomplikowania zagadnienia. Obliczenia emisji gazów cieplarnianych mogą być wykonywane np. w przypadku jednego klienta operującego na regionalnym rynku przewozów, a także w przypadku przewozów międzynarodowych. Przedmiotowe obliczenia mogą być wykonywane dla łańcuchów transportowych o wielu ogniwach, różnych jego gałęziach i rodzajach pojazdów. Korzystanie z normy EN 16258 umożliwia obliczanie zużycia nośników energii i emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do:
- wszystkich pojazdów wykorzystanych przy realizacji danej usługi transportowej, w tym również dla pojazdów podwykonawców,
- wszystkich rodzajów nośników energii zużytych przez każdy pojazd,
- przebiegów ładownych i przebiegów baz ładunków każdego pojazdu.
W międzyczasie pojawiło się kilka inicjatyw (modeli, frameworks), które opierają się na normie EN 16258, lecz uzupełniają ją o dodatkowe i zaostrzone wytyczne oraz metody w konkretnych obszarach, takie jak:
- kompleksowe wytyczne GLEC dotyczące szacowania emisji,
- zalecenia grupy roboczej COFRET dotyczące podziału (alokacji) w transporcie drogowym,
- metody właściwe dla globalnej żeglugi kontenerowej, opracowane przez Grupę Roboczą Clean Cargo.
Szacuje się, że normę EN 16258 wyprze norma
ISO 14083
Jest ona obecnie w fazie opracowywania i ma zostać wkrótce opublikowana. Wówczas wszystkie metodologie obliczeń będą bazować na jednym standardzie wspieranym na całym świecie. Najwięcej dyskusji tworzących ją grup roboczych koncentruje się wokół zagadnienia alokacji emisji.
MODELE OBLICZEŃ (FRAMEWORKI, METODOLOGIE)
Obecnie istnieje kilka modeli określania śladu węglowego i obliczania emisji CO2 w logistyce. Użytkownicy mogą częściowo wybierać standardy i poziomy danych, z których chcą korzystać. W rezultacie wyniki pomiędzy nimi nie są łatwo porównywalne, a dane wejściowe i wyjściowe różnią się w szczegółach.
Aby uniknąć niespójności pomiędzy raportowanymi emisjami i ich intensywnością, wiele programów (narzędzi) służących redukcji emisji CO2 nie tylko wskazuje modele, z których korzysta, ale także uzupełnia je o własne specyfikacje, takie jak
- wskaźniki intensywności emisji,
- sposób obliczania odległości przewozu do celów alokacji
- wymagania dotyczące danych (pierwotnych).
GLEC Framework
to kompleksowa metodologia oparta na konsensusie wypracowanym przez Global Logistics Emission Council (w skrócie GLEC). Obejmuje wytyczne dotyczące wykorzystywanych danych pierwotnych, lecz w szczególności oferuje obszerne wskazówki dotyczące bardziej znormalizowanego podejścia do liczenia emisji w przypadkach, gdy dane pierwotne nie są dostępne.
W celu przypisania emisji do działalności transportowej, GLEC opracował szereg specyfikacji w ramach normy EN 16258. Alokacja odbywa się ściśle według masy ładunku. Inne współczynniki, takie jak objętość, mogą być stosowane tylko jako czynniki dodatkowe. Podanie odległości (dystansu) w celu określenia wydajności transportowej (tonokilometrów), do której przypisuje się emisje zgodnie z normą EN 16258, opiera się na planowanej odległości. Główną motywacją tego wyboru jest poparcie go wśród użytkowników.
Aby ułatwić obliczanie emisji przy takim podejściu, wprowadzono pojęcie kategorii transportu, w zależności od charakterystyki pojazdu, ładunku, umowy czy położenia geograficznego. Dla tych kategorii podano nie tylko konkretne współczynniki emisji, ale także założenia i korekty obejmujące stopień wypełnienia pojazdów czy oszacowanie przebytej odległości, w celu określenia emisji. W ten sposób model ten ma zapewnić bardziej precyzyjne i przejrzyste podejście do szacowania emisji.
Clean Cargo Work Group
Grupa robocza Clean Cargo (CCWG) opracowała metodologię dedykowaną dla morskich przewozów kontenerowych. Standard ten opiera się między innymi na protokole GHG oraz normie EN 16258 i stanowi uzupełnienie ram GLEC.
Metoda ta określa w każdym przypadku, w jakim stopniu i na jakim poziomie szczegółowości należy użyć danych pierwotnych, opierając się na dostępnych informacjach. W celu oszacowania emisji CCWG udostępnia określone wskaźniki intensywności emisji dla danego szlaku handlowego, a nawet typu statku, które są szczególnie przydatne dla spedytorów.
COFRET
COFRET (Carbon footprint of freight transport) to współfinansowany przez Komisję Europejską projekt badawczy i grupa robocza, zajmująca się przejrzystością metod, narzędzi i baz danych. W jego realizację zaangażowane jest międzynarodowe konsorcjum złożone z jednostek badawczo – rozwojowych z Niemiec, Szwajcarii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Finlandii, Francji, Norwegii, Grecji, Litwy oraz Polski. Oprócz nich, w projekcie aktywnie uczestniczą zainteresowani przedstawiciele Rady Doradczej, doświadczeni praktycy branży transportowej. Są to przedstawiciele takich firm jak m.in.: DHL, Schenker AG czy Kühne & Nagel.
W ramach projektu zidentyfikowano nieścisłości w normie EN 16258 i zaproponowano model zawierający możliwe rozwiązania. Jednym z rezultatów jest metoda sprawiedliwego przypisywania emisji z podróży do poszczególnych przystanków (alokacja). Projekt wskazał również potrzebę standaryzacji i wytycznych w zakresie szacowania emisji, co było bezpośrednim powodem opracowania modelu GLEC.
Więcej o COFRET.
[1] Wojciech Gis, Zdzisław Kordel, Piotr Pawlak, Waśkiewicz, „Ocena emisji dwutlenku węgla w łańcuchach transportowych”, Instytut Transportu Samochodowego